Tuần trước, tôi tham dự một cuộc hội nghị về các công nghệ tương lai nơi nhiều nhà nghiên cứu trình bày cách nhìn của họ về tương lai. Theo họ, trong mười tới hai mươi năm nữa, công nghệ sẽ làm thay đổi hoàn toàn nhiều thứ mà con người thậm chí không thể nghĩ rằng chúng có thể xảy ra. Chẳng hạn, tiến bộ trong y học sẽ cho phép nhiều người sống lâu hơn trên 100 tuổi; các robot sẽ lái xe hơi, xe tải, thuyền, và máy sẽ chế tạo nhiều sản phẩm hơn; điện thoại thông minh sẽ là “bác sĩ y tế của bạn” cũng nhưng cung cấp nhiều thứ mà bạn cần; trên 95% công việc chế tạo sẽ được tự động hoá và trên 65% công việc nội trợ có thể được thực hiện bởi robot “người hầu”.
Những diễn giả này không mơ vì họ toàn là những chuyên gia nghiêm chỉnh trong lĩnh vực của họ. Họ đã không chỉ nói mà cũng trình diễn các phát minh của họ, nghiên cứu của họ và trưng bày các bản mẫu của họ về công nghệ họ đang làm việc. Một diễn giả giải thích: “Công nghệ tự lái đã ở đây rồi. Nó đã được hoàn thiện cho thương mại hoá bây giờ và sẽ sẵn có trong vòng năm năm tới. Các công ti xe hơi như GM, Ford, Toyota, Honda, Hyundai, và Mercedes đã thử nghiệm xe tự lái của họ và chẳng mấy chốc những xe này sẽ sẵn có cho việc mua sắm.” Ông ấy dự đoán rằng đến cuối thập kỉ này, xe tự lái sẽ thay thế lái xe con người và sẽ không cần người lái taxi, bus, và xe tải. Ông ấy còn đi xa hơn bằng việc nói rằng có thể là đến 2040, mọi người sẽ không được phép lái xe nữa vì xe tự lái là tốt hơn và an toàn hơn. Phần lớn các phố và xa lộ sẽ được kiểm soát bởi các hệ thống máy tính phức tạp cho nên sẽ không có vấn đề về tắc nghẽn giao thông nữa.”
Có nhiều xe tự lái thực tại được trình bày tại cuộc hội nghị cho mọi người thấy với nhiều đoạn phim ngắn trình diễn cách những xe này luồn lách giao thông trong các phố đông người ở San Francisco và New York. Sergey Brin, người sáng lập Google đã đi làm trên xe tự lái của mình và nhiều ngôi sao điện ảnh nổi tiếng cũng có xe Mercedes tự lái riêng của họ.
Bên cạnh phòng trình diễn công nghệ tự lái là khu vực cho công nghệ máy bay không người lái. Máy bay không người lái đã được dùng trong quân sự và một phiên bản nhỏ hơn có thể được dùng để chuyển giao thư từ và gói hàng tới nhà bạn. Amazon đang thử nghiệm nó và làm đơn xin phép chuyển giao gói hàng và thư tới nhà bạn dùng máy bay không người lái này. Google cũng có nhiều mô đen đang thử nghiệm và chẳng bao lâu không cần có nhân viên bưu điện hay người đưa thư nữa.
Trong phòng trưng bày viễn thông, có vài bài trình bày. Một diễn giả nói: “Ngày nay điện thoại thông minh đã giám sát sức khoẻ của bạn như nhịp tim, số bước bạn đi, bạn dùng bao nhiêu calories v.v. nhưng chẳng bao lâu điện thoại thông minh sẽ làm nhiều hơn. Nó sẽ đo hoạt động của não bạn, trao đổi chất của bạn, các điều kiện thể chất của bạn rồi tích hợp với các bản ghi y tế của bạn, gen của bạn, lịch sử sức khoẻ của gia đình bạn v.v và dùng phân tích big data để cho bạn mọi thông tin sức khoẻ mà bạn cần. Về căn bản với “bác sĩ trong điện thoại” bạn sẽ không cần đi tới khám bác sĩ trên cơ sở hàng năm. Điện thoại của bạn sẽ liên hệ với bác sĩ nếu nó thấy cái gì đó sai với sức khoẻ của bạn. Điện thoại thông minh sẽ làm nhiều điều hơn và càng phức tạp lên với hàng triệu app di động để làm hầu hết mọi thứ bạn cần.”
Có một phòng trưng bày lớn với hàng trăm robots, cả lớn lẫn nhỏ. Một diễn giả nói: “Trong mười năm qua, robots đã thay thế công nhân chế tạo. Trên 80% cơ xưởng ở Mĩ đang dùng robots và chi phí vận hành robot đang ngày càng rẻ hơn, ngày nay nó tốn ít hơn lương của công nhân con người. Tất nhiên dùng robots là hiệu quả cao hơn hẳn với chất lượng tốt hơn và năng suất tốt hơn vì robots làm việc 24 giờ một ngày và 7 ngày một tuần. Chúng chỉ cần bảo trì thường lệ sáu tháng một lần. Các công ti robot hiện thời đang thay đổi những robot cơ xưởng lớn để cho chúng có thể làm việc trong các khu vực nông trại nông nghiệp và thị trường mua sắm. Một phiên bản nhỏ đang được kiểm thử để làm việc ở nhà cho nên người nội trợ có thể thuê một robot trong vài giờ để lau nhà, nấu ăn, và làm bất kì cái gì họ muốn. Một số robots có thể được lập trình nữa để đưa trẻ em tới trường trên xe tự lái. Diễn giả này giải thích: “Khi cơ xưởng tự động hoá bằng việc dùng robots, các công ti có thể làm tăng lợi nhuận lên 45% trong vòng ba năm đó là lí do tại sao ngay cả các nước chi phí thấp như Trung Quốc, Malaysia đều đang mua nhiều robot cho các cơ xưởng của họ.”
Mọi công ti công nghệ mà tôi tới thăm cũng cần nhiều công nhân công nghệ hơn. Một người quản lí bảo tôi: “Chúng tôi có thể thuê năm tới tám nghìn người phát triển phần mềm mỗi năm vì kinh doanh của chúng tôi tăng trưởng nhanh. Chúng tôi xây dựng năm mươi kiểu robots và tất cả chúng đều cần phần mềm. Vấn đề là chúng tôi không thể tìm được đủ người tốt nghiệp phần mềm, phần lớn trong họ được thuê bởi Google và Facebook. Công nghiệp robotic đang tăng trưởng nhanh nhưng không có phần mềm, chúng tôi không thể mở rộng được.” Người quản lí khác bảo tôi: “Công nghệ đang làm thay đổi mọi thứ nhưng không có đủ công nhân công nghệ để hỗ trợ cho sự mở rộng này. Chúng tôi có thể vươn tới vài tỉ đô la trong số bán trong vòng vài năm tới nhưng chúng tôi không thể làm được điều đó mà không có công nhân có kĩ năng.”
Có thông điệp rõ ràng từ cuộc hội nghị này rằng có thiếu hụt trầm trọng công nhân công nghệ, đặc biệt trong khu vực phần mềm. Tuy nhiên tôi không nghĩ nhiều về điều đó vì luật cung cầu sẽ giải quyết vấn đề này. Hiện thời số sinh viên ghi danh vào các lĩnh vực STEM đang tăng lên nhanh chóng ở mọi đại học. Nhiều sinh viên đang ghi danh vào khoa học máy tính, kĩ nghệ phần mềm hơn bao giờ trước đây. Nhưng điều tôi bận tâm là số công nhân không kĩ năng, những người là tài xế taxi, xe tải và người làm việc trong nông nghiệp dùng lao động thủ công của họ để kiếm sống. Làm sao họ biết rằng trong tương lai, họ sẽ không có khả năng kiếm được việc làm. Điều gì sẽ xảy ra cho họ? Điều gì sẽ xảy ra cho gia đình họ? Điều gì sẽ xảy ra cho tương lai của con họ? Chúng ta đang trong thời kì chuyển đổi từ thời đại công nghiệp sang thời đại thông tin, điều tương tự với điều đã xảy ra trong việc chuyển từ thời đại nông nghiệp sang thời đại công nghiệp khi có những người bị bỏ lại sau. Làm sao chúng ta có thể tạo ra đủ công việc cho mọi người cần việc làm? Bao nhiêu người nhận biết về tình huống này? Thời đại nông nghiệp đã kéo dài trên năm nghìn năm; thời đại công nghiệp kéo dài trên hai trăm năm nhưng ngày nay việc chuyển sang thời đại thông tin đang xảy ra bây giờ với tốc độ của Internet. Nó sẽ thay đổi mọi thứ trong vòng vài năm nhanh hơn nhiều so với phần lớn mọi người có thể nghĩ. Bằng chứng là rất rõ ràng về điều sẽ xảy ra nhưng bao nhiêu nhà kinh tế đang chú ý tới tình huống này. Trên TV, các nhà kinh tế hàng đầu vẫn tranh cãi về chính sách tài chính và các gói kích thích ngân hàng nhưng ít người chú ý tới tác động của công nghệ. Bao nhiêu nhà kinh tế sẽ hiểu rằng tự động hoá sẽ loại bỏ nhiều việc làm lao động và kết quả có thể là thảm hoạ? Tất nhiên công nghệ sẽ tạo ra loại việc làm mới, nhưng mọi việc làm tương lai sẽ yêu cầu tri thức và kĩ năng chuyên sâu điều có nghĩa là hệ thống giáo dục phải thay đổi nhanh chóng để theo kịp. Tuy nhiên, tôi không thấy bất kì sự khẩn thiết nào để thay đổi, từ các thầy giáo hay sinh viên về đột phá công nghệ sắp tới. Tháng trước bạn tôi nói với tôi rằng ở nước anh ấy, mọi người vẫn coi giáo dục STEM hay học tích cực là thứ xa hoa cho các nước đã phát triển nhưng không áp dụng cho các nước đang phát triển.
Xe tự lái:
http://www.youtube.com/watch?v=ShYLRus6RTg
Hệ thống chuyển hàng bằng máy bay không người lái của Amazon:
